گام دوم: توبه

نخستین گام

نخستین گامی که لازم است سالک در سیر الی الله بردارد، توبه کامل از اشتباهت گذشته است. به همین جهت است که بزرگان فرموده اند:

"شستشویی کن و آنگه به خرابات خُرام"

برای قبولی توبه باید دسته کم سه شرط زیر در شخص تائب محقق شود:

1-پشیمانی از گناهان گذشته.

2-تصمیم به طاعت و بندگی در آینده.

3-جبران و اصلاح خرابکاری های گذشته تا هر مقداری که ممکن باشد.

(در نهج البلاغه در کلمات قصار حضرت علی علیه السلام شش شرط برای توبه کامل فرموده اند. ولی آن دستور برای سالکان راه رفته است و این جزوه برای قدم اول تنظیم شده است.)

پس از اینکه سه شرط فوق عملی شد، نماز توبه را طبق دستور ذیل به جا آورد:

روز یکشنبه از هر ماه که باشد غسل توبه کند، وضو هم بگیرد، دو رکعت نماز توبه نیت کند. در هر رکعتی یک حمد و سه مرتبه سوره مبارکه توحید و یک مرتبه سوره فلق و یک مرتبه سوره ناس بخواند. پس از اتمام دو رکعت اول، دو رکعت دیگر به همان شکل نیت کند که جمعا باید چهار رکعت بخواند. و سپس هفتاد مرتبه استغفار کند و ختم کند استغفار را به ذکر شریف " لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ اِلّا بِالله العَلِیِّ العَظیمِ ".

سپس یک مرتبه این دعا را بخواند:

" یا عَزیزُ یا غَفّارُ اغفِر لی ذُنوُبی وَ ذُنوُبَ جَمیعِ المُومِنینَ و المَومِناتِ فَإِنَّهُ لا یَغفِرُ الذُّنُوبَ اِلّا أَنتَ. "

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند : هرکه این نماز را بخواند، توبه اش قبول می شود و گناهانش آمرزیده شود و طلب کاران از او راضی شوند. (مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذیقعده)

ای تائب محترم! بدان و آگاه باش که خداوند متعال ارحم الراحمین است. غفور و غفار و ستار است؛ بشر را برای رحمت آفریده نه غضب. خداوند در قرآن کریم فرموده است:

نَبِّئٌ عِبادی اَنّی اَنَا الغَفوُرُ الرَّحیمُ.

به بندگان من خبر ده که من آمرزنده و مهربانم. (سوره مبارکه حجر آیه شریفه 49)



" تو مگو ما را بدان شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست "

خدای رحیم خودش به ما اسماء مقدسی را تعلیم فرموده است که هر کدام از آنها برای مغفرت کافی است؛ مانند:

" یا مَن کَتَبَ عَلی نَفسِهِ الرَّحمة " ؛ یعنی ای کسی که رحمت را بر خودت واجب فرموده ای

" یا مَن سَبَقَت رَحمَتُهُ غَضَبَه " ؛ ای کسی که رحمتت بر غضبت پیشی گرفته است. (دعای جوشن کبیر)

غرق گنه نومید مشو ز دربار ما که عفو کردن بود در همه دم کار ما

بنده شرمنده تو، خالق بخشنده من بیا بهشتت دهم مرو تو در نار ما

توبه شکستی بیا، هر آنچه هستی بیا امیدواری بجو ز نام غفار ما

در دل شب خیز و ریز، قطره اشکی ز چشم که دوست دارم کند، گریه گنه کار ما

خواهم اگر بگذرم، از همه عاصیان کیست که چون و چرا، کند ز کردار ما

وای بر آن کو نشد، نادم از عصیان خود هلاک گردد به حشر، در یم قهار ما

اگر چو "عاصی" شدی، غرق معاصی بیا دست توسل بزن، به آل اطهار

- توبه، شست و شوی گناه

برای روشن شدن امید در دل جوانان طالب خدای عزَّوجل، به دو چیز سفارش میکنم:

1- در این دو روایت تأمل کنید:

- قال رسول الله (صل الله علیه و آله): التائب من الذنب کمن لا ذنب له.

رسول خدا (صل الله علیه و آله) فرمودند: توبه کنندة از گناه مانند کسی است که هیچ گناهی ندارد.

(اصول کافی، جلد 2، صفحه 435؛ وسائل الشیعه، جلد 16، صفحه 74؛ بحارالانوار، جلد 6، صفحه 21.)

- قال علی (علیه السلام): التوبة تطهرو القلوب و تغسلو الذنوب.

حضرت علی علیه السلام فرمودند : توبه دل ها را پاک می کند و گناهان را می شوید.

(غرر و درر آمدی، جلد 1، صفحه 357.)

2- داستان کسانی که از گناهان خویش توبه کرده اند و عاقبت به خیر شده و در نتیجه از اولیاء الله تعالی گشته اند را بخوانید. کتاب های روائی، تاریخی و اخلاقی زیادی به عربی و فارسی این حکایات را نقل کرده اند، ولی چون ممکن است تهیه یا استفاده از آنها برایتان مشکل باشد، اینجانب دو حکایت امید بخش را خدمت جوانانی که مصداق آیة شریفه

" ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین "

(همانا خداوند توبه کنندگان و پاکیزه گان را دوست دارد. سوره مبارکه بقره آیه شریفه 229)

خواهند شد تقدیم می کنم.

غره مشو که مرکب مردان مرد را در سنگلاخ بادیه پی ها بریده اند

نومید هم مباش که رندان باده نوش ناگه به یک خروش به منزل رسیده اند

شرح این دو داستان زیبا و آمورنده را در کتاب پیگیری کنید ...

- استغفار و امدادهای الهی

یکی از اصحاب حضرت علی علیه السلام نقل می فرماید:

روزی نزد امیرالمؤمنین علیه السلام نشسته بودم که عربی وارد شد و عرض کرد یا امیرالمؤمنین! من مرد عیالمند و فقیری هستم و مالی که زندگی مرا کفایت کند ندارم. حضرت فرمودند: ای برادر عرب! چرا استغفار نمی کنی تا حالت نیکو شود ؟ عرض کرد: زیاد استغفار میکنم، اما تغییری در زندگی ام پیدا نشده است. حضرت فرمودند: ای برادر عرب! خدای متعال میفرماید:

استغفرو ربکم انه کان غفارا یرسل السماء علیکم مدرارا و یمددکم به اموال و بنبن و یجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا.

به درگاه خداوند توبه کنید و آمرزش طلبید که او بسیار آمرزنده است.[استغفار کنید] تا رحمت فراوانش را بر شما فرود آورد و شما را با ثروت و اولاد مدد فرماید، و باغ ها و نهر های جاری به شما عطا کند.(سوره مبارکه نور آیه شریفه 10)

یعنی چون به گناه بودن بعضی از اعمالت آگاه نیستی استغفار تو ناقص است؛ زیرا از آنها استغفار نمی کنی و نتیجه نمی گیری. سپس فرمود: اینک به تو استغفاری می آموزم که اگر آن را هنگام خواب بخوانی خدا به تو وسعت رزق عطا فرماید. دعا را نوشته، به اعرابی داده و فرمودند: شب، قبل از خوابیدن، این استغفار را بخوان . گریه کن و اگر اشکت جاری نشد تباکی کن.

امام حسین علیه السلام فرمود: سال بعد اعرابی به خدمت حضرت آمد و عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! خداوند به من نعمت های زیادی عطا فرمود. شتران و گوسفندانم آنقدر زیاد شده اند که محلی برای نگه داری آنها ندارم. آن حضرت فرمودند: ای برادر عرب! قسم به آن خدایی که محمد صل الله علیه و آله را به نبوت برگزید، بنده ای نیست که با این دعا به درگاه خدا استغفار کند، مگر اینکه خدای متعال به برکت آن، گناهانش را آمرزیده، حوائجش را برآورده و به مال و اولادش فراوانی و برکت عطا فرماید.

شرح این استغفار هفتاد بندی امیرالمؤمنین دربخش دستورالعملهای سیرو سلوکی آمده است.