گام ششم :عبادت وبندگی

بندگی نردبان کمال

شرط لازم برای صعود به مدارج بالای انسانیت و نیل به مراتب بالای معرفت خدا عبادت وبندگی خالصانه است.خداوند متعال راه را به ما نشان داده وشرایط رسیدن به لقای خود را چنین بیان کرده است :

فَمَن کانَ یَرجوُ لِقاءِ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالِحاً وَ لایُشرَک بِعبادَةِ رَبِّهِ اَحَداً.

هر کس آرزومند ملاقات خداست باید عمل صالح به جای آورد ودر عبادت خدا مرتکب شرک نشود.

این آیه شرط رسیدن به لقای حضرت پروردگار را به جا آوردن عمل صالح واخلاص در عمل برشمرده است.در اینآیه نقش عبادت وبندگی در رساندن انسان به مراحل تکامل که اوج آن لقای خدااست به وضوح مشخص است.

خدادر آیات آخر سوره ی حج می فرماید :

یا اَیُّها الّذینَ امَنوُا ارکَعُوا وَ اسجُدُوا وَ اعبُدُوا رَبَّکُم وَ افعَلُوا الخَیرَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ.وَجاهِدُوا فِی اللهِ حَقَّ جِهادِهِ هُوَ اجتَبیکُم وَ ما جَعَلَ عَلَیکُم فیِ الدِّینِ مِن حَرَجٍ مِلَّة اَبیکُم اِبراهیمَ هُوَ سَمّیکُم المُسلِمینَ مِن قَبلُ وَ فی هذا لِیَکونَ الرَّسوُلُ شَهیدَا عَلَیکُمُ وَ تَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النّاسِ فَاَقیمُوا الصَّلوةَ وَ آتُوا الزَّکوةَ وَاعتَصِمُوا بِااللهِ هُوَ مَولیکُم فَنِعمَ المَولی وَ نِعمَ النَّصیرُ.

ای کسانی که ایمان آورده اید،رکوع کنید وسجود به جاآورید و پروردگارتان را عبادت کنید وکار نیک انجام دهید؛باشد که رستگار شوید.ودر راه خدا جهاد کنید وحق جهادش را ادا نمایید.او شما را برگزید و در دین (اسلام)کار سنگین وسختی بر شما قرار نداد.از آیین پدرتان ابراهیم پیروی کنید.خداوند شما را درکتاب های پیشین و در این کتاب آسمانی ((مسلمان )) نامید تا پیامبر گواه بر شما باشد و شما گواهان بر مردم.پس نماز را بر پا دارید و زکات را بدهید وبه خدا تمسک جویید که او مولی وسرپرست شماست. چه مولای خوب و چه یاور شایسته ای !

این دو آیه یک دستور العمل کوتاه ومختصر سلوکی را به زیبایی بیان می دارد .رهنمود هایی که خدای متعال در کتاب آسمانیش قرموده است از این جهت که بافطرت انسان هماهنگی دارد بسیار لذت بخش وشیرین است .

جای بسی تعجب وتاسف است که بعضی قرآن کریم و راهنمایی های آن وائمه معصومین علیهم السلام را رها کرده اند و از دیگران استمداد و راه جویی می کنند و این در حالی است که خدا ما انسان ها را رها نکرده است ،کتاب های آسمانی مرحمت فرموده است ، 124 هزار پیامبر برای ما فرستاده است و حتی در دوران غیبت نیز مانند فیض رسانی خورشید از پشت ابر ،ما را از وجود سر پرست معصوم که همانا حضرت مهدی علیه السلام است ،مستفیض می کند.

باید دانست تنها راه هدایت ، عمل به قران کریم و ارشادات ائمه معصومین علیهم السلام است .پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله وسلم فرمودند :

اَنّی تارکٌ فیکُمُ الثّقَلین کِتابَ الله وَ عِترَتی مَا اِن تَمسَّکتُم بِهیما لَن تَضِلّوا اَبَداً.

من در میان شما دو چیز گران بها را به یادگار می گذارم ؛قرآن و عترتم .مادامی که شما به این دو محور متمسک باشید هرگز گمراه نخواهید شد...

عبادت هایی از اویس قرنی

حضرت اویس قرنی دوستانی داشت که در راه خدا پاک باخته بودند وبا هم خدا را عبادت می کردند.البته تعدادشان اندک بود .بعضی از شب ها حضرت اویس می فرمود :«هذِهِ اللَّیلَةَ لَیلَةُ الرُّکُوع»؛ امشب شب رکوع است .نماز شب می خواندند ورکوع های نماز را تا صبح ادامه می دادند. وبعضی شب های دیگر می فرمودند :«هذِهِ اللَّیۀَةَ لَیلَةُ السُّجُود»وتا صبح در سجده به سر می بردند .

خداوند متعال در قرآن می فرماید:وَ مِنَ اللَیلِ فَاسجُد لَهُ وَ سَبِّحهُ لَیلاً طَویلاً.

پاره ای از شب را برای خداوند متعال سجده کن ودر حالی که سجده طولانی باشد تسبیح خدا بنما .

اهمیت سجده ی طولانی وذکر یونسیه

مرحوم حاج میرزا جواد آقای ملکی تبریزی از بزرگ ترین شاگردان مرحوم آیت الحق وسند التوحید،معلم بزرگ وعارف نامدار،حاج شیخ حسینقلی همدانی است . ایشان در کتاب «اسرار الصلاة »در اهمیت سجده ی طولانی مطلبی آورده اند که ما آن را دراین قسمت عیناً نقل می نماییم. ایشان می فرماید : «من از بعضی ﺃجلاﺀ مشایخ خود که همانند او حکیم عارف و معلم حاذق در راه خیر،وطبیب کاملی را ندیده ام پرسیدم :کدام یک از اعمال جوارح که شما تجربه نموده اید اثرش در قلب انسان بیشتر است ؟!فرمود :سجده ی طویله در هر روزی که آن را ادامه دهد،وطول بدهد جداً،تا این که یک ساعت ویا سه ربع ساعت به طول انجامد ودر آن بگوید:«لا اَلَهَ اِلاَّ اَنتَ سُبحَانَکَ اِنُّی کُنتُ مِنَ الظَّا لِمینَ»؛ هیچ معبودی نیست جز تو ای خداوند!تو پاکی ومنزه ومقدسی!من هستم که رویه ودﺃبم این بوده است که از ستمگران بوده ام. به طوری که نفس خود را گرفتار و محبوس در حبس عالم طبیعت مشاهده نماید ومقید ومغلول به قید ها وغل های اخلاق رذیله بنگرد ،وخداوند را تنزیه کند که تو این کار را از روی ظلم وستم به من ننمودی ومن بودم که به نفس خودم ستم نمودم وآن را در این مهلکه عظیم وارد ساختم ...

حضرت یونس هنگامی که در شکم ماهی محبوس شد خدا را ندا داد و فرمود:« لا اَلَهَ اِلاَّ اَنتَ سُبحَانَکَ اِنُّی کُنتُ مِنَ الظَّا لِمینَ»وقتی این راگفت خدا اورا از شکم ماهی نجات داد از این جهت است که این ذکر ، ذکر یونسیه نام گرفته است .

دستور ذکر یونسیه

هر وقت خواستید ذکر یونسیه را درسجده بگویید بدون شماره باشد .البته یک دستور خاص ویک دستور عام دارد .دستور معمول آن ، این است که بدون عدد معینی روی رختخوابی که برای خوابیدن پهن شده ،انجام گیرد ودلیل آن هم این است که به واسطه ی ذکر خدا ،محیط مهیا شده برای خواب،از شیاطین تخلیه می شود.

واما دستور خاص سجده ی یونسیه که نیاز به اذن استاد دارد ،در افراد مختلف متفاوت است که برای بعضی 110مرتبه،برای بعضی دیگر 202 مرتبه و برای بعضی 400مرتبه (باتشخیص استاد)تجویز می شود.برای چندمین مرتبه اکیداً توصیه می شود که ذکر یونسیه با عدد مشخص فقط با اجازه استاد مجاز باید گفته شود.

حقیقت بندگی

پس ازاین دو دستور رکوع و سجود در ادامۀ آیه در دستور سوم می فرمایند:«وَ اعبُدوا رَبَّکُم»؛خدایتان را بندگی کنید.بندگی خدا یعنی چه؟بندگی وعبودیت بدین معنی است که فرد برای خود در مقابل خدا هیچ اراده و مالکیتی قائل نباشد. همانگونه که می دانیم عبادت و بندگی علاوه بر این که صورت وظاهری دارد که همان عبادت های واجب و مستحب است که روزانه انجام می دهیم ، دارای باطن و حقیقتی نیز می باشد.

امام صادق علیه السلام در قسمتی از روایت مفصلی به عنوان بصری ، حقیقت بندگی را به طور کامل تبیین می فرمایند.حقیقت بندگی این است که انسان برای خود ملکیتی قائل نباشد...

بنابراین عبادت و بندگی از بالاترین مقام هایی است که انسان بدان نائل می شود .بدین معنی که کامل ترین انسان ها کسی است که در عبادت خدای متعال کامل شده است وحتی عبادت خالصانه حق ،از مقام رسالت نیز برتری می یابد تا این جا که هر فرد مسلمان هر روز چندین مرتبه قبل از اقرار به رسالت حضرت خاتم الانبیاﺀ صلی الله و علیه وآله وسلم به مقام عبودیت ایشان در مقابل خدا اقرار می کند .پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله وسلم فرمودند:آیا شما را به بهترین بندگان راهنمایی کنم؟اصحاب گفتند بلی .پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله وسلم فرمود:کسی که به عبادت عشق بورزد و دائم هم اغوش بندگی باشد.

دقت بفرمایید که نفرموده عاشق خدا،فرموده عاشق عبادت.این نکته را نیز باید دانست که با توجه به معنی و حقیقت بندگی و عبودیت ،عبادت کردن منحصر به نماز و روزه نمی گردد.بلکه هر کاری که انسان برای خدا انجام دهد در زمرۀ عبادات است... ،هر کدام برای خدا نباشد شرک است.

کارهای ریاکاران ارزشی ندارد .لذا باید با شرک جلی و خفی مبارزه کرد و برای این کار می توان به این دعای حضرت سجاد علیه السلام مداومت نمود:

اللهم اِنّی اَعُوذُ بِکَ أَن اُشرِکَ وَ اَنَا اَعلَمُ وَ استَغفِرُکَ لِمَا لا اَعلَمُ.

خدایا به تو پناه می برم از اینکه عالمانه و عامدانه به تو شرک بورزم و بخشش می طلبم از شرک هائی که به تو ورزیده ام.و من نمی دانستم که آن شرک است.

...چارۀ مشرک فقط توبه است و مقصود از توبه این است که از آن گناه واقعاً احساس ندامت کرده و تصمیم واقعی به ترک بگیرد و با مداومت دعای مذکور،مصونیّت پیدا کند.

سپس در چهارمین دستور می فرماید «وَ افعَلُوا الخِیرَ»؛کار خیر زیاد انجام دهید.اعم از خدمت به خدا یا خدمت به خلق، اما برای خدا.

سپس و در دستور پنجم چنین فرموده است:«وَ جاهِدوا فِی الله حَقَّ جِهادِهِ»؛ حق جهاد خدا را به جا آورید.مقصود فقط جهاد اصغر نیست،بلکه جهاد اکبر هم هست همه می دانیم که جهاد اکبر مبارزه با نفس است.

بعد از طی این پنج مرحله،خداوند متعال بشارت میدهد:«هُوَ اجتَبَیکُم»؛ یعنی اگر تا اینجا آمدید او شما را انتخاب کرده است.

در آخر آیه می فرماید:«وَ اعتَصِمُوا بِالله ».یعنی متمسک و متوصل شوید به خود خداوند متعال.این معنایش تشویق سالک است به ارتباط و توسل به امام وقت و استغاثه از آن جناب؛زیرا دست هیچ کس مستقیماً به دامن خدا نمی رسد. چنانکه در آیه دیگری می فرماید:«یا اَیُّهَا الَّذیِنَ آمِنُوا اتَّقُوا وابتَغوا اِلِیهِ الوَسِیلَةَ». که منظور از وسیله امام وقت است.

به سوی خود خدا جز زیر لوای مولای متّقیان ،امیر المؤمنین علی علیه السلام،و فرزندان آن حضرت،ائمۀ معصومین علیهم السلام و بالاخص امام رمان علیه السلام راهی نیست.پیامبر خدا صلی الله و علیه وآله وسلم تمام درهای مسجد النبی را بست و فقط یک در را باز گذاشت و آن در خانۀ مولایمان حضرت علی علیه السلام بود. نه تنها درهای ظاهری بسته شد،بلکه درهای باطنی هم بسته شد؛یعنی ای مسلمانان بدانید که تمام درها و راهها به سوی خدا بسته است،به جز صراط مستقیمِ علی علیه السلام.